SOKAKTA-BAHAEDDİN ÖZKİŞİ
Bahaeddin Özkişi;
Türkiye'de tarih şuuru ve milli bilinç sahibi her düşünür ve yazarın farkında
olduğu, dikkat çekmek istediği en önemli mesele olan batılılaşmayı alışılmadık
bir tarzda romanlaştırmıştır. Bir cinayetin etrafında geliştirdiği olaylar, konuşturduğu
karakterler ortaya bir çatışma koymaktadır. ONLAR ve insanlar. Ancak insan
dediğimiz ne tabii müttefiklerdir, ne de çocukluk arkadaşının belirttiği gibi
yalnızca etten oluşanlar. Savaşın tarafı ruh sahibi olan insanlardır.
Çatışma
ilk insanın yaratıldığı zaman başlamıştır. Allah en sevmediği duygu olan kibiri
gördüğü ONLAR'a karşı şerefli insanı yaratmıştır. ONLAR ise insanın yaratılma
sebebini insandan almaya çalışmaktadırlar. Allah'a imanı insanın elinden almaya
çalışmakta, onu şerefli yapan her özelliği ondan koparmaya azmetmektedirler. Bu
savaş; ne batılılaşmayla başladı ne de onunla bitecektir. ONLAR gün olmuş Firavun olarak cisimlenmişler, gün olmuş Nemrut olarak ateş yakmışlardır. Şu
anda da onların adı DEĞİŞİMdir. Değişimin yönü Batı'dır. Avrupalılaşmaktır.
ONLAR'ın cisimlendiği DEĞİŞİM ilginçtir ki ONLAR'ın varlığını kabul etmez. İlk
bakışta çelişki gibi görünen bu durum aslında akıllı bir oyunun eseridir. Çünkü
en büyük düşmanın varlığını bilmediğin-kabul etmediğindir. Kendini savunamayacağın
tek düşman odur.
Yazar
vatanı sokak'la yoğunlaştırmıştır. Ülke'nin geçirmeye devam ettiği DEĞİŞİM
sokağa giren yüksek ökçelerin sesleriyle başladı diyerek tasvir eder. Yüksek
ökçeler önce herkes tarafından alaya
alınsa dahi kadınların içinde sinsice gelişen bir tohum oldu DEĞİŞİM.
Çünkü eğitim eksikti, çünkü iman taklidiydi, çünkü kadının örtüsü yalnız eti
örtmek manasına daraltılmıştı. Bu DEĞİŞİM ile ev ev çarpışıldı ve DEĞİŞİM bazı
mevziler kazandı, bazı muharebelerden galip ayrıldı. En sağlam mevzisi de küçük
bey'in konağı idi. Bunun karşısında ise Tesbihçi ve Çocukluk Arkadaşı vardı.
Küçük Bey'in DEĞİŞİM savaşında devlet gibi güçlü silahları varken, Tesbihçi ve
Çocukluk Arkadaşı'nın arkasında zayıf ve şuursuz bir yığın insan ve yıkılmamış
son kaleler olarak mescid ve evliya kabri vardı. Yazar işte vatanı böyle
yorumluyordu. En can alıcı yerlerden
birisi ise Küçük Bey'in "Tesbihçi'nin arkasındaki insanlarda Tesbihçi'nin
imanının onda biri olsaydı ben bu savaşı çoktan kaybetmiştim." beyanıdır.
Cinayetin
hikayesini özetlemiyorum. Çünkü yazarın söylediği gibi bu hikayede olayın başı
sonu ortası önemli değil. Yine onun söylediği gibi bu hikayeye kendinize göre bir son yazabilirsiniz. Bu hikayede çatışma önemli, taraflar önemli, fikirler
önemli. Yazarın DEĞİŞİM karşısında ortaya koyduğu tez, bunu destekleyici binbir
örnek aslında sadece şunu anlatmak istiyor. Ah bir imanımız tam olsa. Başka hiç
bir şey değil. Yoksa Avrupa medeniyeti bir hastalıktır. Bir gün yıkılacaktır.
ONLAR'ın cisimleneceği özne sonsuza kadar Avrupa olmayacaktır. Biz savaşın
tarafını unutmamalıyız. Ama şu an ki düşmanımıza karşı da donanımlı olmak
gerektir. Fikren maddeciliğin niçin
ayakta kalamayacağını köklerimize hafif bir gözatmayla çözebilmeliyiz. 20.
yüzyıl insanının maddecilik, pozitivizm adı altında dinleri yok etmeye çalışıp
nasıl ideolojileri din haline getirdiğine şahit olmalıyız. Sekülerizmin komikliğini idrak etmeliyiz. İnsanın iman
açlığına ne zelil yollarla gidermeye çalıştığına tanık olmalıyız.
Son
olarak Avrupa'nın maddece gelişmiş olmasına aldanmamalıyız. Maddece gelişmek
elbette terakkinin bir kalemidir. Ancak "tek bir rota var o da Avrupa anlayışı" dar bir bakış açısıdır. Yeni olan her şey güzeldir, ileri olan her şey
Avrupa'dır anlayışından kurtulmak gerekmektedir. Nasıl ki üzerinizdeki eski
takım elbiseniz yerine yeni soytarı elbisesi giymeyi reddedecekseniz, bu
kavramları da aynı şekilde reddetmeniz gerekir. Avrupa milletini ilerleten
yöntem ve usül aynı şekilde bizi de ilerletecektir zihniyeti de yine dar bir
bakıştır. Her milletin kendine has özellikleri vardır. Kendi yaşayış tarzı, hayatı yorumlayış biçimi farklıdır.
Bu tıpkı soğuk iklim toprağında tropikal meyve yetiştirememek kadar
açıktır. Üstüne üstlük denenmiştir de....
İlginç
olan romanda hiç özel isim kullanılmamıştır. Karakterler: Komiser, Doktor,
Çocukluk arkadaşı, kaatil, Gülüm, Küçük Bey gibi lakaplardır. Gülüm isim gibi
gelebilir ancak çocukların kıza taktıkları lakaptır. Kitap Bahaeddin Özkişi'nin
dünya ve Türkiye'nin evrensel ve aktüel sorunlarına karşı düşüncelerini bir
cinayet çerçevesinde anlattığı bir romandır. Özellikle Çocukluk Arkadaşı'nın
tiradları tekrar ve tekrar okunmaya değer kıymettedir.Polis kendini rüzgara kaptırarak aslından uzaklaşmıştır, onun modernistliği ancak taklididir. Süreç onu çocukluk arkadaşından nöbeti devralacak kadar pişirmiştir. Polis, "geriye dönerek ilerlemiştir". Doktor ise sekülerizmi temsil eder. Akıl; onun için yalnızca rasyonel olandan ibarettir. Fakat şahit oldukları onu seküler anlayıştan kurtarmış, modernite ve pozitivizmin yetersizliğini anlamasını sağlamıştır.
Beğendiği cümlelerin altını çizen okuyucular için hemen her sayfada mutlaka çizilecek bölümler mevcut. Felsefi yorumlar, kesin değer yargıları ve değişimci düşünceye karşı çürütmelerin bolca bulunduğu bir roman. Aynı zamanda cinayet tahkikatı da bu fikri tartışmaların gölgesinde kalmayacak derecede sürükleyici.
Beğendiği cümlelerin altını çizen okuyucular için hemen her sayfada mutlaka çizilecek bölümler mevcut. Felsefi yorumlar, kesin değer yargıları ve değişimci düşünceye karşı çürütmelerin bolca bulunduğu bir roman. Aynı zamanda cinayet tahkikatı da bu fikri tartışmaların gölgesinde kalmayacak derecede sürükleyici.